اهمیت سواد رسانه ای جوامع در بحران، تبعات اجتماعی و روانی پساکرونا - وبلاگ ادکلن شنل

به گزارش وبلاگ ادکلن شنل، استاد دانشکده علوم رفتاری و سلامت روان دانشگاه علوم پزشکی ایران با تاکید بر ضرورت ارتقای سطح سواد رسانه ای در جوامع به خصوص در زمان های بحرانی مانند همه گیری جهانی کرونا، اظهار کرد: در زمان بحران و یا هر شرایط دیگری که مردم به دنبال کسب اطلاعات درباره آن هستند، توجه به منبع خبر، میزان قابل اعتماد بودن و اعتبار منبع، سندیت خبر و هدف از انتشار و اعلام آن دارای اهمیت بالایی است که تمام این مسایل در مبحثی تحت عنوان سواد رسانه ای می گنجد.

دکتر علی اصغر اصغر نژاد فرید در گفت وگو با وبلاگ ادکلن شنل، ادامه داد: به عنوان نمونه شخصی که در فضای مجازی مطلب یا محتوای هیجانی و غیر قابل استناد درج می نماید قطعا دوست ما نیست و نمی خواهد به ما یاری کند، هدف او بر انگیختن هیجان و عواطف ماست و در این بین هدف و پیغام خود را به ما القا و تحمیل می نماید.

ضرورت ارتقای قدرت نقد و تحلیل و تفکر نقاد در سطح فردی

این روانشناس بالینی با تاکید بر ضرورت ارتقای قدرت نقد و تحلیل و تفکر نقاد در سطح فردی، توضیح داد: به عنوان مثال چندی پیش نقل شد که منبع انتشار ویروس کرونا پمپ بنزین است و از سویی شایعه ای منتشر شد که دولت قرار است بنزین را سهمیه بندی کند، همین مساله منجر به هجوم مردم به پمپ بنزین ها شد. در این شرایط سواد رسانه ای به ارتقای قدرت تحلیل افراد یاری می نماید، اعلام خبر پمپ بنزین به عنوان منبع انتشار ویروس به این معناست که رفتن به سمت پمپ بنزین یعنی یاری به انتشار ویروس، بنابراین حتی اگر قرار باشد بنزین سهمیه بندی شده و یا پمپ بنزین ها تعطیل شوند، برای حفظ جان و سلامتی خود و دیگران نباید به پمپ های بنزین برویم.

یا مثال بعدی در خصوص آلودگی سوپر مارکت ها بود که باز مردم برای تهیه مایحتاج به آن سمت هجوم برده و از شایعات تبعیت کردند. بنابراین با ذهنیت و تفکر نقاد، می توانیم هدف اصلی از انتشار این اخبار را درک کنیم. بنابراین در زمینه کسب اطلاعات صحیح باید اخبار را از منابع موثق دارای استاندارد و ویژگی تعیین دریافت کنیم. به عبارتی با ارتقای سواد رسانه ای می توان از میان اخبار و پیغام های متفاوت و متناقض به حقیقت دست پیدا کرد.

ارتقای سطح توانایی و سواد افراد جامعه بخشی از وظیفه رسانه

این استاد دانشگاه بخشی از وظیفه رسانه را ارتقا و رشد سطح توانایی و سواد افراد جامعه دانست و گفت: در رابطه با مسوولان نیز اگر حرف یا پیغامی را اعلام می نمایند باید دارای زمینه اجتماعی - روانی تعیینی باشد. به عبارت دیگر باید ابتدا آن پیغام یا خبر را با صاحب نظران و متخصصان دارای دانش و تجربه کافی در آن زمینه خاص و همچنین متخصصان رسانه و علوم ارتباطات در میان بگذارند و سپس آن را در سطح جامعه مطرح نمایند. مردم از روی ظاهر و نحوه سخن گفتن مسئولان درستی و صداقت او را متوجه شده و همچنین به تسلط و یقین او به سخنان و اینکه چقدر این حرف را باوردارد، مطلع هستند.

بنابراین زمانیکه فردی در سطح مسئول با مردم سخن می گوید باید حتما مشاوران مجربی داشته باشد و سخنان سنجیده و موثق را در اختیار مردم و افکار عمومی قرار دهد، چراکه این مساله در سطح جامعه تاثیرات مهمی برجای می گذارد.

افراد عادی چگونه سره را از ناسره تشخیص دهند

این روانشناس بالینی با تاکید بر اینکه سواد رسانه ای جزو مهارت های ضروری عصر حاضر است، گفت: این مهارت می تواند در محیط خانواده و یا به وسیله رسانه ها آموزش داده گردد. خوشبختانه در آموزش و پرورش کتابی با عنوان سواد رسانه ای وارد سرفصل دروس شده و در دبیرستان ها آموزش داده می گردد که اقدام ارزشمندی است ولی به تنهایی کافی نیست.

به گفته وی، انتقال این مهارت از سوی رسانه ها تاثیرگذارتر است. به عنوان مثال پخش و نمایش نقد فیلم حرکت بسیار خوبی بود که در گذشته به وسیله صدا و سیما اجرا می شد، نقد فیلم ظرفیت تحلیل افراد را بالا برده و موضوع را از ابعاد مختلف و با حضور کارشناسان حوزه های مختلف مورد نقد و تحلیل قرار می دهد. این آموزش ها می تواند بسیار تاثیرگذار و مثبت باشد.

اولویت ها در بعد آموزش و اطلاع رسانی

وی با تاکید بر اینکه پیغام های خبری و آموزشی باید واضح و روشن و متناسب با سطح درک مخاطب طراحی شده باشد، اظهار کرد: پیغام باید به نوعی طراحی گردد که همه افراد جامعه از آن یک برداشت داشته و به نوعی دارای یک مهارت جزیی و کاربردی باشد که در نهایت به شکل گیری یک رفتار منجر گردد.

در بحران کرونا هم به همین نحو، در حال حاضر تعداد زیادی از مردم، ماسک و دستکش استفاده می نمایند که نشان می دهد پیغام ها به رفتار تبدیل شده یا زمانیکه با کسی فاصله کمی داریم او خودش فاصله را زیاد می نماید چون پیغام های بهداشتی تبدیل به رفتار شده و به احتمال زیاد بعد از بحران نیز بسیاری از این رفتارها در سطح جامعه نهادینه می گردد.

تبعات اجتماعی و روانی پسابحران و راهکارهایی برای مواجهه با آن

دکتر اصغرنژاد رعایت تعادل در مراقبت های بهداشت را نکته مهمی دانست و گفت: بحران کرونا تجربه منحصر به فردی است که نمونه مشابه آن را در زندگی خود مشاهده ننموده ایم. بر اساس عقل سلیم و برداشت های ما بعد از هر بحران، عده ای دچار اضطراب شده، عده ای دچار حالت ها و حملات اضطرابی شده و افرادی حالت های سوگ را تجربه می نمایند؛ مخصوصاً اگر افراد به دلیل عدم رعایت موارد بهداشتی و بی مسئولیتی باعث پدید آمدن سوگ و در نتیجه عذاب وجدان شده باشند.در نهایت بحران کرونا به اتمام می رسد ولی این احساس گناه و عذاب وجدان با افراد باقی خواهد ماند.

وی با تاکید بر اینکه این مساله ابعاد مختلف دیگری نیز دارد، اظهار کرد: مواردی مانند دغدغه مسائل معیشتی که برای افراد پیش می آید، خیلی از افراد دچار مسائل شغلی می شوند. باید در نظر داشت که شغل تنها منبع تامین درآمد نیست، بلکه منبع احساس ارزشمندی و منبع احساس رضایت فرد هم به حساب می آید. انسان ها با احساس هویت شغلی خود زندگی می نمایند.

این استاد دانشگاه علوم پزشکی ایران با اشاره به ایجاد مسائل مالی و معیشتی برای بخشی از افراد جامعه به دنبال بحران کرونا، گفت: افرادی که کار خود را از دست داده اند، علاوه بر مسائل معیشتی و مالی، دچار نارضایتی از کاهش احساس ارزشمندی می شوند. در این شرایط بازگشت به روال عادی زندگی زمان بر است. در این شرایط مانند افرادی که عزیزی را از دست می دهند، ابتدا دچار شوک و بعد انکار شده و سپس کم کم پذیرفته و به زندگی عادی بازمی گردند.

تاکید بر نقش رسانه­ ها و سیستم های حمایتی و اجتماعی

وی با تاکید بر نقش رسانه­ ها و سیستم های حمایتی و اجتماعی در این شرایط، اظهار کرد: افزایش و ارتقاء درک و مطلعی برای پذیرش واقعیت ها، هدف داشتن در زندگی و برنامه ریزی برای آن می تواند نقش بسزایی در گذر از این مرحله ایفا نماید.

این دکتری تخصصی روانشناسی بالینی در پایان تاکید نمود: رسانه ها که با افکار عمومی جامعه سروکار دارند باید فکر و مطالعه نموده و خود را برای روبرو شدن با شرایط بعد از بحران و گام های لازم برای شناسایی رفتارهای سطوح مختلف جامعه در این شرایط آماده نمایند. باید بدانیم که در مراحل بعد از بحران کرونا چه اتفاقی خواهد افتاد و ما چه کارهایی باید برای مواجهه با آن انجام دهیم. هر کس در هر سطح باید به نوبه خود با پیش بینی شرایط نسبت به کاهش آسیب ها اقدام کند، به عنوان نمونه محیط کسب و کار را مدیریت کنیم تا افراد با حداقل دشواری این شرایط را پشت سر بگذارند. در این شرایط شناسایی و بکارگیری مداخلات پیشگیرانه اولیه و ثانویه یاری می نماید که این شرایط را با حداقل صدمات و آسیب ها پشت سر بگذاریم.